(CTT-Đồng Nai) - Lừa dối trong giao dịch dân sự là hành vi cố ý của một bên hoặc của người thứ 3 làm cho giao dịch không thực hiện được, phát sinh tranh chấp.
Khi phát hiện bản thân bị lừa dối dẫn tới xác lập giao dịch, các bên không được tự ý đơn phương chấm dứt quyền, nghĩa vụ của mình mà có thể tự thương lượng, hoà giải hoặc yều cầu Toà án giải quyết.
Các luật sư Đoàn Luật sư tỉnh (trái) tư vấn pháp luật về giao dịch dân sự cho người dân xã La Ngà (H.Định Quán).
Các luật sư Đoàn Luật sư tỉnh (trái) tư vấn pháp luật về giao dịch dân sự cho người dân xã La Ngà (H.Định Quán).
Lớn tuổi, việc đi lại khó khăn, ít hiểu biết pháp luật, con cái lại ở xa nên bà P.T.U. (62 tuổi, ngụ TP.Biên Hòa) đã ủy quyền cho ông K.M. (ngụ cùng địa phương) làm thủ tục cấp đổi quyền sử dụng đất (QSDĐ) giùm bà. Sau khi đưa giấy chứng nhận QSDĐ và thực hiện các thủ tục ký xác nhận theo ông K.M. hướng dẫn, bà U. mới phát hiện ông M. lừa dối bà bằng việc ký hợp đồng tặng cho QSDĐ chứ không phải là hợp đồng ủy quyền làm thủ tục cấp đổi sổ.
Tương tự, ông C.Y. chỉ ủy quyền cho con trai là ông H.V.P. (ngụ H.Long Thành) đi đổi lại giấy chứng nhận QSDĐ. Ông P. lại qua mặt cha bằng việc đưa ông Y. ký hợp đồng tặng cho QSDĐ cho mình, thay vì hợp đồng ủy quyền làm thủ tục cấp đổi sổ cho cha. Sự việc bị bại lộ, ông Y. đề nghị con trai hủy hợp đồng ủy quyền lẫn tặng cho QSDĐ đã giao kết, nhưng ông P. không đồng ý.
Theo Luật gia Ngô Văn Định, Phó Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật tỉnh (Hội Luật gia tỉnh), khi một bên tham gia giao dịch dân sự do bị lừa dối thì có quyền yêu cầu tòa án tuyên bố giao dịch dân sự đó là vô hiệu. Để ông Y. và bà U. khởi kiện yêu cầu tòa án tuyên bố giao dịch vô hiệu do bị lừa dối thì các ông, bà phải chứng minh được các ông: M., P. có hành vi cố ý làm cho ông Y. và bà U. hiểu sai lệch về nội dung hoặc về chủ thể, tính chất của đối tượng giao dịch nên mới xác lập giao dịch ủy quyền cấp đổi sổ thành tặng cho tài sản là QSDĐ.
* Vô hiệu do lừa dối hay hành vi khác ?
Khi xác lập giao dịch, các bên không đạt được mục đích, mục tiêu, ý chí dễ dẫn tới tranh chấp. Một khi tranh chấp, bên bị thiệt hại có nhiều lý do để biện minh, chứng minh bản thân xác lập giao dịch do bị đối phương đưa ra những thông tin không rõ ràng, không minh bạch hoặc có sự gian dối, không đúng sự thật.
Chẳng hạn như trường hợp ông P.A.L. (ngụ H.Tân Phú) và ông D.N. (ngụ H.Cẩm Mỹ). Khi giao kết hợp đồng thuê vườn cây, ông L. nói diện tích là 1ha (theo giấy chứng nhận QSDĐ), trong khi thực tế ông L. chỉ còn 8 sào đất do đã chuyển nhượng cho người khác 2 sào trước đó mà chưa làm thủ tục tách sổ.
Hay như việc giữa ông K.V.N. (ngụ H.Thống Nhất) mượn của bà Q.T. (ngụ cùng địa phương) chỉ 2 triệu đồng, khi đôi bên gặp nhau tại rẫy mít và có trao đổi về việc mua bán mít khi đến ngày thu hoạch. Do đôi bên trao đổi không rõ ràng thông tin, bà T. tưởng ông N. nhận 2 triệu đồng là tiền đặt cọc để bán vườn mít cho bà, còn ông N. thì nghĩ ông chỉ vay mượn tiền đơn thuần chứ không nhận cọc và hứa bán mít cho bà.
Luật gia Lương Văn Hùng (Hội Luật gia tỉnh) phân tích, trường hợp thuê vườn cây giữa ông L. và ông N. đúng là lỗi do ông L. khi đưa ra thông tin không chính xác, có ẩn ý để người thuê tin tưởng và cho đó là toàn bộ diện tích đất của ông theo giấy chứng nhận QSDĐ. Do đó, hành vi của ông L. là lừa dối ông N. trong việc đôi bên xác lập hợp đồng thuê. Còn trường của ông N. và bà T..
Luật gia Lương Văn Hùng hướng dẫn, tại Điều 126 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định, trường hợp giao dịch dân sự được xác lập có sự nhầm lẫn làm cho một bên hoặc các bên không đạt được mục đích của việc xác lập giao dịch thì bên bị nhầm lẫn có quyền yêu cầu tòa án tuyên bố giao dịch dân sự vô hiệu. Giao dịch dân sự được xác lập có sự nhầm lẫn không vô hiệu trong trường hợp mục đích xác lập giao dịch dân sự của các bên đã đạt được hoặc các bên có thể khắc phục ngay được sự nhầm lẫn làm cho mục đích của việc xác lập giao dịch dân sự vẫn đạt được.